ခ်စ္ျခင္းသေဘာကို ေမတၱာဟုေခၚသည္။ သတၱ၀ါမ်ား အေပၚ၌ ေဒါသ၊ ဗ်ာပါဒတရားမ်ား ၿငိမ္းေအးေနေသာ
သေဘာပင္ျဖစ္၏။ ေမတၱာပြားေနသူ၊ ေမတၱာစိတ္ရွိေသာသူသည္ သတၱ၀ါတို႔၏ ခ်စ္ခင္ျမတ္ႏုိးမႈကို
ခံရတတ္ပါသည္။ ေမတၱာ၏ ပင္ကိုယ္သေဘာမွာ ရန္ၿငိဳးဖြဲ႔ျခင္းကို ပယ္ေဖ်ာက္တတ္ေသာ သေဘာျဖစ္၍
သူတစ္ပါးတို႔၏အက်ိဳးစီးပြားကို လိုလားေသာ သေဘာပင္ျဖစ္ပါ သည္။
(ဘိ၊ ႒၊ ၁၊ ၂၃၇)
ေမတၱာဟူေသာ
ေမတၱာဟူေသာစကားသည္ ပါဠိသက္ေ၀ါဟာရစကားျဖစ္ပါသည္။ျမန္မာခရီးေဆာင္အဘိဓာန္၌ 'ေမတၱာ' ၏ အဓိပၸယ္ကို“ခ်စ္ခင္ျခင္း” ဟူ၍အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုပါသည္။
(ခရီးေဆာင္ျမန္-ဓာန္ ၊ ၂၄၃)
ေမတၱာ
အေဒါသေစတသိက္ကိုပင္ သတၱ၀ါမ်ား၏ စိးပြားခ်မ္းသာကို လိုလားခ်စ္ခင္ရာ၌“ေမတၱာ” ဟုေခၚေ၀ၚ ရေပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္“မွတ္ယူခ်စ္ျငား၊ ေမတၱာပြား၍” ဟုဆိုျခင္းျဖစ္ပါသည္။
သို႔ျဖစ္၍ တစ္ေယာက္ေယာက္အေပၚ၀ယ္ သူ၏အက်ိဳးစီးပြားကို လိုလားေသာ(ႀကီးပြားေအာင္ ေစာင့္ေရွာက္ ကူညီလိုေသာ)ခ်စ္ခင္မႈကို “ေမတၱာ”ဟု မွတ္ပါ။
(ကိုယ္က်င့္၊၁၀၃)
ေမတၱာဟူသည္
ေမတၱာ-ဟူသည္မွာခ်စ္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ခ်စ္ျခင္းဆိုသည္မွာ တိုင္းျပည္ကိုခ်စ္ျခင္း၊
လူမ်ိဳးကိုခ်စ္ျခင္း၊ ေဒသကုိခ်စ္ျခင္း၊ မိသားစုကိုခ်စ္ျခင္း၊မိမိကုိယ္ကိုခ်စ္ျခင္း၊ စသည္ရွိေလသည္။
လူမ်ိဳးကိုခ်စ္ေသာစိတ္၊ တုိငး္ျပည္ကိုခ်စ္ေသာစိတ္တို႔ျဖင့္ ေတြးေခၚလုပ္ကိုင္ပါက
ထိုေတြးေခၚမႈ၊ လုပ္ကိုင္မႈတို႕သည္ အမွားအယြင္းမ်ားစြာ နည္းပါးသြားမည္ျဖစ္ပါသည္။
လူမႈဆက္ဆံေရးနယ္ပယ္၌ ေမတၱာကို အေျချပဳ၍ လုပ္ငန္းမ်ားကိုလုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ၾကရမည္။
(အနတၱ၀ါဒသို႔၊ ၃၇၀)
ေမတၱာ၏သေဘာသဘာ၀
ေလာက၌ ေပးကမ္းႏုိင္လွ်င္ မ်က္ႏွာပြင့္သည္။
အရာခပ္သိမ္းကို ေအာင္ႏုိင္သည္။
ဒါနဆိုေသာေပးကမ္းမႈသည္ ေလာကီ ေလာကုတၱရာ ခပ္သိမ္းေသာအက်ိဳးကို ျပီးေစႏုိင္သည္။
လုပ္ငန္းကိစၥမ်ားကိုေဆာင္ရြက္ရာ၌ ေပးကမ္းမႈကို ေရွ႕သြားျပဳပါက ေအာင္ျမင္မႈဆုလာဘ္ကို မလြဲမေသြ ရႏုိင္ေပသည္။
ေပးကမ္းျခင္းျဖင့္ ေမတၱာေႏွာင္ႀကိဳးကိုဖြဲ႔ခ်ည္ႏုိ္င္သည္။
ရရွိျပီးေသာ ေမတၱာေႏွာင္ႀကိဳးကို ပို၍ခိုင္ၿမဲေစႏုိင္သည္။
မုနး္စိတ္ကို ေပ်ာက္ေစသည္။ ခ်စ္စိတ္ကိုေရာက္ေစႏုိင္သည္။
ေပးကမ္းျခင္းသည္ ေမတၱာ၏ရုပ္သြင္သေဘာသဘာ၀ ျဖစ္ပါသည္။
ေမတၱာကို ကာယကံ၊ ၀စီကံျဖင့္ ပီပီျပင္ျပင္ပုံေဖာ္ႏုိင္သည္။
ေမတၱာရွိမွသာ ေပးႏုိင္ကမ္းႏုိင္သည္။ ေကၽြးႏုိင္၊ ေမြးႏုိင္သည္။
ေမတၱာဓာတ္လုံး၀မရွိသူသည္ ေပးလိုကမ္းလိုစိတ္ လုံး၀မရွိ၊ ေကၽြးလို၊ေမြးလိုစိတ္ မရွိေပ။
သူတစ္ပါးအား ေကၽြးလို ေမြးလိုစိတ္သည္ ေမတၱာ၏ သေဘာကို အေကာင္ အထည္ေဖာ္ေနျခင္း ပင္ျဖစ္ပါသည္။
(လက္စြဲ၊ ပ၊ ၂၇၇)
ေမတၱာႏွစ္မ်ိဳး
ေမတၱာတရားသည္ ေမတၱာအတု၊ ေမတၱာအစစ္ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါသည္။
ေမတၱာအတု
ေဆြခ်စ္၊ မ်ိဳးခ်စ္၊ သားသမီးခ်စ္၊ မယားခ်စ္၊ ခင္ပြန္းခ်စ္ စေသာ သံေယာဇဥ္မကင္းသည့္ အခ်စ္မ်ား ရွိၾကပါသည္။
ထိုအခ်စ္မ်ားသည္ တစ္ေယာက္အက်ိဳးတစ္ေယာက္ လုိလားလ်က္ ကူညီေထာက္ပ့ံ ေစာင့္ေရွာက္လုိၾက၏။
ထိုကဲ့သို႔ခ်စ္ေနသူအေပၚ၌“ေမတၱာရွိသည္”ဟု ေျပာဆိုၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ထိုအခ်စ္မ်ိဳး မွာ ေမတၱာအစစ္ မဟုတ္၊ ေဂဟႆိတေပမ-အိမ္၌မွီေသာ အခ်စ္-ေမတၱာအတုသာ ျဖစ္ပါသည္။
(ကိုယ္က်င့္-၁၀၄)
ေမတၱာအစစ္
ေမတၱာအစစ္ဆိုသည္မွာ ကုသိုလ္စိတ္၊ ႀကိယာစိတ္ တမ်ိဳးမ်ိဳးကို ဆိုလုိပါသည္။ သံေယာဇဥ္ ၿငိတြယ္မႈ မပါေခ်။ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္တစုံတရာ ထားရွိမႈမရွိဘဲ သူတစ္ပါး၏ အက်ိဳးစီးပြားကို လိုလားေသာ အက်ိဳးသက္ သက္ပင္ ျဖစ္ပါသည္။
ေမတၱာအစစ္ကား ေမတၱာအတုထက္ပုိ၍ ပြားမ်ားရသည္မွာ ခက္ခဲလွေပသည္။
အက်ိဳးေက်းဇူးလည္းတုိင္းတာမရ ပုိ၍မ်ားလွပါသည္။
အရိယာသူေတာ္စင္မ်ား၊ စိတ္ထား, ထားတတ္ အက်င့္ျမတ္သူမ်ားသာ ပြားမ်ားက်င့္ႀကံႏိုင္ေသာ အရာျဖစ္ပါ သည္။
ေရစက္
ေရစက္ဟူေသာစကားကို “တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး ဆုံဆည္းရန္ ေရွးကျပဳဖူးေသာ ေကာင္းမႈအက်ိဳးဆက္” ဟု
ခရီးေဆာင္ျမန္မာအဘိဓာန္၌ ဖြင့္ဆိုထားပါသည္။
“ေရစက္ရွိတယ္၊ ေရစက္ဆုံတယ္” စသည္အားျဖင့္ ေျပာဆုိေနၾကရာ၀ယ္ ေရစက္ဆုံႏုိင္ရန္ အေၾကာင္းႏွစ္ ခ်က္ ရွိပါသည္။
ပထမတစ္ခ်က္က ဘ၀ါ ဘ၀ေတြဆီက တစ္ဦးႏွင့္တစ္ေယာက္ အတူတကြ ေနထုိင္ေပါင္းသင္း ဆက္ဆံဖူး ၍ ေရစက္ဆုံျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ေနာက္တစ္ခ်က္က ပစၥဳပၸန္ကာလ ယခုဘ၀တြင္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္၏
အက်ိဳးေက်းဇူးကို တစ္ဦးတစ္ေယာက္သည္ သယ္ပိုးရြက္ေဆာင္ေပးျခင္းေၾကာင့္လည္း ေရစက္ဆုံႏုိင္ ပါသည္။
(ဓမၼ၊ဌ၊၁၊၁၁၆)
ဤသည္မွာ“ေရစက္ရွိတယ္၊ ေရစက္ဆုံတယ္” စသည္အားျဖင့္ လူအမ်ား ပါးစပ္ဖ်ား တြင္ ေျပာဆိုေနၾကေသာ “ေရစက္” ဟူေသာ စကားျဖစ္ပါသည္။
..............................................................................................................................................
[ကုိယုယ(လယ္ေ၀း)၏ “ ေမတၱာေရစက္ႏွင့္ ပန္းပ်ိဳးလက္”စာအုပ္မွ ေကာက္ႏုတ္ေဖာ္ျပပါသည္။]
ခ်မ္းေျမ့ပါေစ။
မုိးပုံလႊာ(၂.၈.၂၀၁၃)
